Аҷандар
Аҷандар Аҷандар абҕьыҵлақәа рахь иаҵанакуеит: аҧхын иаҵәабҕьыла ихҩоуп, ҭагалан иҩеижьхаз абҕьқәа канаҧсоит. Аҷандар даара иаухоит, аура – 50 метра, ашәпара - 18 метра рҟынӡа инаӡар алшоит. Аҷандар ацәа цәиаҵәа-цәышны иҟоуп, уи иазҳацҧхьаӡа ацәақәа тҟәацны, иахыҧҧы ацара иалагоит. Аҷандар даара ирласны иазҳауеит, акыршықәсагьы ннаҵыр алшоит, – 200 шықәса рҟынӡа инеир. Аҷандарҵла иалҵуа амҿы аус адулара маншәалоуп, уи иалхны аҩнымаҭәа ҟарҵоит. Аҷандар абҕьы аҧстәы ашьапы асахьа амоуп. Абҕьы ацәа ҟәымшә-ышәуп, уи зку ахәҵәы аууп. Иаҿало ашәыр шьацҧшшәылоуп, аҳәаса иаҟароуп. Адәахьала ахәы ақәуп, амахә излаҿоу ахәҵәы аууп. Ашәыр ҭагалан икаҧсаӡом, аӡын аҵла ишаҿоу иахнагоит, ааҧынразы аҽаанартуеит. Аҷандар аҟазшьақәа Аҷандар аҳауа зрыцқьо ҵланы иҧхьаӡоуп. Уи ишҳамырку амаҭәашьар рацәаӡаны иаднакылар алшоит, иара убри алагьы аҳауа арыцқьоит. Аҷандар ҵла дууп, ашәшьыра иҟанаҵогьы даара иҭбаауп. Ашоура ҕәҕәақәа раан ауаҩы иҧсы изыршьо, ахьшәашәара изҭо ҵлоуп. Иара убасгьы уи иааннакылоит аҧшеи абжьы цәгьеи, убри аҟынтә уи еиҭарҳауеит аӡиасқәеи амшыни рҿықәқәа рҿы. Аҷандар ҵла даара иҧшӡоуп, убри ауп ақалақьқәа рҿы изеиҭарҳауа, аллеиақәа зыҟарҵо. Урҭ ыҟоуп Қарҭ ақалақь аҿгьы. Ҳара ҳаҳҭнықалақь аҩн-ыҵҟа ирацәоуп аҷан-дар ҵлақәа. Уи аҵла иамоу ара еиқәыҧ-хьаӡоу абзиарақәа рыдагьы, иҟоуп ауа-ҩы иахьиҧырхагоугьы. Ауаа рацәаҩны уи рныруеит: аҷандар аллергиа цәырызго ҵлоуп. Ааҧынра анааилак, уи аҵла шәҭны, ахәы иақәу анканаҧсо, ауаа шьо-укы-шьоук адәахьы адәылҵраҵәҟьа иацә-шәоит. Ицәырҵуеит аллергиа – иуадаҩхоит ауаа рыҧсыҧ алагаҩагара, аимҳәара иалагоит, рылаҕырӡ аауеит, уб.иҵ. Убри аҟынтә аӡәырҩы аҷындар ҵла бзиа ирбаӡом. Аҷандар ахкқәа Адунеи аҿы ирацәоуп аҷандар ахкқәа. Урҭ рахьтә иҟоуп аҵыхәанӡа иҭҵа-амгьы. Иабау-ҧыло нас арҭ аҷандар хкқәа: Аҩнытә ҷан-дар – ари ӡынгьыҧхынгьы ииаҵәоу аҷандарқәа рахь иаҵанакуеит. Иуҧылоит Лаоси Виетнами атәылақәа рҿы. Убри ада уаҳа ари ахкы џьаргьы иуҧыхьашәом. Мексикатәи аҷандар – Иазҳауеит еиҳарак Мексика Америкатәи аҷандар – уи лассы-ласс мраҭашәаратәи аҷан-дар ҳәа азырҳәоит. Иуҧылоит Аҧсны-агьы. Мрагыларатәи аҷ-андар – уи ҿианы иҟоуп Азиа, Индиа, Китаи. Аҧсны зегь реиҳа иуҧыло ахкқәа иреиуоуп. Калифорниатәи аҷандар – аазҳауеит Калифорниеи Мексикеи. Уи егьырҭ аҷандарқәа ирыдкылан уахәаҧшуазар, аура кьаҿуп (15 метра), ашәыр иҿалогьы ҟаҧшьуп. Агибридтә ҷандар – уи лондонтәи ҳәа лассы-лассы иазырҳәоит. Уи абыҕьқәа аклион абыҕьқәа иреиҧшуп, убри аҟынтә ирцәеилагоит. Иазҳауеит Европа.
Download